Η σημασία της ψυχοκοινωνικής και κλινικής φροντίδας και υποσχόμενες ψυχοκοινωνικές και συμπεριφορικές παρεμβάσεις για τους ασθενείς
Δεδομένης της αναμενόμενης ταχείας επέκτασης του πληθυσμού των επιζώντων, είναι σημαντικό να χαρακτηριστούν και να αντιμετωπιστούν συγκεκριμένα ψυχοκοινωνικά και σωματικά επακόλουθα που βιώνουν οι επιζώντες από καρκίνο μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας.
Στοιχεία Έρευνας
Πρώτον, κατά μέσο όρο, οι ενήλικες που έχουν διαγνωστεί με καρκίνο αποδεικνύεται ότι βιώνουν αρνητικές επιπτώσεις στην σωματική και ψυχολογική τους υγεία. Δεύτερον, οι δείκτες ψυχοκοινωνικής και σωματικής υγείας βελτιώνονται με την πάροδο του χρόνου εντός της διαγνωσμένης ομάδας. Τρίτον, οι σημαντικές ψυχολογικές συνέπειες των ασθενών μπορεί να επιμείνουν από 2 έως περισσότερα από 5 χρόνια μετά τη διάγνωση. Τέταρτον, συγκεκριμένα υποσύνολα επιζώντων, όπως οι ενήλικες που είναι νεότεροι, κοινωνικά απομονωμένοι ή που έχουν συγκεκριμένους καρκίνους, διατρέχουν κίνδυνο για πιο έντονες ή διαρκείς επιπτώσεις ψυχολογικής υγείας.
Ψυχοκοινωνικές εμπειρίες σε περιόδους επιβίωσης από τον καρκίνο
Άγχος και φόβος επανεμφάνισης του καρκίνου
Η ανησυχία ότι ο καρκίνος μπορεί να επιστρέψει μετά τη θεραπεία είναι ένα από τα πιο συχνά βιωμένα ψυχολογικά επακόλουθα.
Συμπτώματα κατάθλιψης
Οι ενήλικες με πιο προχωρημένο καρκίνο και όσοι λαμβάνουν χημειοθεραπεία και έχουν περισσότερα σωματικά συμπτώματα, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο για συμπτώματα κατάθλιψης.
Αίσθηση Κόπωσης
Η σχετιζόμενη με τον καρκίνο κόπωση είναι «μια οδυνηρή, επίμονη, υποκειμενική αίσθηση σωματικής, συναισθηματικής ή/και γνωστικής κόπωσης / εξάντλησης που σχετίζεται με τον καρκίνο ή την θεραπεία, δεν είναι ανάλογη με την πρόσφατη δραστηριότητα και παρεμποδίζει τη συνήθη και καθημερινή λειτουργία του ατόμου.
Γνωστική δυσλειτουργία
Όλο και περισσότερο, οι επιζώντες καρκίνου παραπονούνται για γνωστικές αλλαγές, συμπεριλαμβανομένων προβλημάτων στη μνήμη, την προσοχή, τη συγκέντρωση και την εκτελεστική λειτουργία, που μπορεί να ξεκινήσουν κατά τη διάρκεια θεραπειών για τον καρκίνο, αλλά γίνονται πιο εμφανείς στην περίοδο επανένταξης, όταν οι επιζώντες επιστρέφουν στην εργασία και σε άλλες δραστηριότητες.
Πόνος
Οι ομάδες ασθενών με την υψηλότερη εμφάνιση επίμονου πόνου ως σύμπτωμα της νόσου, περιλαμβάνουν εκείνους που έχουν υποβληθεί σε χειρουργικές επεμβάσεις (up to 80%). Χρόνιος πόνος μπορεί επίσης να προκύψει από χημειοθεραπεία και ενδοκρινικές θεραπείες.
Σεξουαλικά και ουροποιητικά/εντερικά προβλήματα
Τα σεξουαλικά προβλήματα και τα προβλήματα του ουροποιητικού/εντέρου είναι συχνές παρενέργειες που σχετίζονται με τον καρκίνο, ιδιαίτερα μεταξύ των επιζώντων από γαστρεντερικές, ουρολογικές και γυναικολογικές κακοήθειες.
Η ψυχολογική και σωματική προσαρμογή μετά από ιατρική θεραπεία είναι συχνά θετική και μπορεί να περιλαμβάνει την εύρεση οφέλους στην εμπειρία του καρκίνου. Ωστόσο, οι ενήλικες με καρκίνο και τα αγαπημένα τους πρόσωπα συχνά δεν είναι καλά προετοιμασμένοι για τις ανάγκες της περιόδου επανένταξης.
Ψυχοκοινωνικές και συμπεριφορικές παρεμβάσεις
Ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις οι οποίες δείχνουν αποτελεσματικότητα μέσω ερευνών, περιλαμβάνουν την γνωσιακή-συμπεριφορική θεραπεία, τεχνικές διαχείρισης του στρες, διαλογισμό, ψυχοεκπαιδευτικές προσεγγίσεις, σωματική άσκηση, δημιουργική απασχόληση και άλλες μέθοδοι, όπως γραπτή ή λεκτική συναισθηματική έκφραση και επεξεργασία σχετικά με την εμπειρία του καρκίνου.
Σε έρευνες που πραγματοποιήθηκαν με επιζώντες από καρκίνο του μαστού, οι περισσότερες παρεμβάσεις έδειξαν θετικά αποτελέσματα από 1 έως 6 μήνες αργότερα. Παρεμβάσεις που χρησιμοποιήθηκαν είχαν σκοπό την ενεργή αντιμετώπιση των προκλήσεων της κοινωνικής επανένταξης, των καταθλιπτικών συμπτωμάτων, την αντιμετώπιση της κόπωσης, την αντιμετώπιση των σεξουαλικών προβλημάτων και την βελτίωση της γενικότερης ποιότητας στην ζωή. Γενικά, τα ευρήματα δείχνουν επιταχυνόμενη βελτίωση σε ομάδες που δέχτηκαν κάποιου είδους παρέμβασης, σε σύγκριση με ομάδες που δεν ακολούθησαν κάποιου είδους παρέμβασης. Άλλες ειδικές καταστάσεις για τις οποίες οι γνωστικές-συμπεριφορικές, οι ψυχοεκπαιδευτικές αλλά και άλλες παρεμβάσεις που επιδεικνύουν αποτελεσματικότητα περιλαμβάνουν την αβεβαιότητα, τον φόβο της υποτροπής, και τα συμπτώματα μετατραυματικού στρες, την γνωστική δυσλειτουργία, τον πόνο, τα σεξουαλικά προβλήματα, και συμπτώματα εμμηνόπαυσης.
Όσον αφορά τη σωματική δραστηριότητα, έρευνες έδειξαν πως, 86% εκ των γυναικών με καρκίνο του μαστού, διαπίστωσαν την αποτελεσματικότητα των παρεμβάσεων σωματικής δραστηριότητας που ξεκινούν μετά τη θεραπεία του καρκίνου. Οι γυναίκες αυτές βίωσα διάφορα θετικά αποτελέσματα, συμπεριλαμβανομένης της σωματικής δύναμης, της αερόβιας φυσικής κατάστασης, της συνολικής ποιότητας ζωής, της κόπωσης και άλλων προβλημάτων που σχετίζονται με τον καρκίνο.
Οι ερευνητές και οι επαγγελματίες υγείας έχουν προχωρήσει πολύ στην κατανόηση και την προώθηση των ψυχοκοινωνικών και συμπεριφορικών αποτελεσμάτων για τους σημερινούς επιζώντες του καρκίνου. Παρόλο που απομένει πολλή δουλειά, εξοπλισμένοι με την επιστήμη που έχουμε στο χέρι, είμαστε σε θέση να μειώσουμε τον πόνο και την ταλαιπωρία που μπορούν να αποφευχθούν. Επιστήμονες, κλινικοί γιατροί και ψυχολόγοι είναι σε θέση να συνεισφέρουν στην επόμενη γενιά έρευνας και πρακτικών που βασίζονται σε τεκμήρια για την προώθηση της υγείας και της ευημερίας των εκατομμυρίων που ζουν πέρα από τη διάγνωση του καρκίνου.
Γιώργος Νικηταΐδης
Κλινικός Ψυχολόγος
Υπεύθυνος ψυχολογικής υπηρεσίας Συλλόγου
Βιβλιογραφία
Ahles, T. A., Root, J. C., & Ryan, E. L. (2012). Cancer and cancer treatment-associated cognitive change: An update on the state of the science. Journal of Clinical Oncology, 30, 3675–3686. http://dx.doi .org/10.1200/JCO.2012.43.0116.
Bower, J. E. (2014). Cancer-related fatigue: Mechanisms and treatment implications. Nature Reviews Clinical Oncology, 11, 597–609.
Mann, E., Smith, M. J., Hellier, J., Balabanovic, J. A., Hamed, H., Grunfeld, E. A., & Hunter, M. S. (2012). Cognitive behavioural treatment for women who have menopausal symptoms after breast cancer treatment (MENOS1): A randomized controlled trial. Lancet Oncology, 13, 309–318. http://dx.doi.org/10.1016/S1470-2045(11)70364-3.
Stanton, A.L., Rowland, J. H., & Ganz, P.A. (2015). Life after diagnosis and treatment of cancer in adulthood: Contributions from psychosocial oncology research. American Psychologist, 70(2), 159-174 https://doi.org/10.1037/a0037875.