Όπως παρατίθεται μέσα στο Συλλογικό έργο “Εισαγωγή στην νοσηλευτική επιστήμη και την φροντίδα υγείας” (2015), η έννοια των φροντιστών ορίζεται ως εξής:
«Φροντιστές, μπορεί να είναι τα μέλη της οικογένειας, που αναλαμβάνουν ένα στενό υποστηρικτικό ρόλο και μοιράζονται την εμπειρία της ασθένειας του ατόμου, αναλαμβάνοντας τη ζωτικής σημασίας φροντίδα του και τη διαχείριση των συναισθηματικών δυσκολιών του».
Ένα άτομο μπορεί να οριστεί αυτοβούλως ως κύριος φροντιστής και να δέχεται τις συμβουλές και την καθοδήγηση των επαγγελματιών υγείας σχετικά με θέματα διαχείρισης της φροντίδας του ασθενούς. Το δίκτυο υποστήριξης μπορεί να συμπεριλαμβάνει άτομα του ευρύτερου φιλικού και κοινωνικού περιβάλλοντος.
Μελέτες στον Ηνωμένο Βασίλειο έχουν αναδείξει πως είναι συχνότερο σαν φαινόμενο οι γυναίκες να αναλαμβάνουν τον ρόλο του φροντιστή σε ποσοστό 54% έναντι του αντρικού φύλλου που ανέρχεται στο 46% (Μπελλάλη, Μηνασίδου, 2015). Προκειμένου να μπορέσει να επιτευχθεί το μοντέλο της κατ΄ οίκον υποστήριξης των ασθενών ειδικότερα στα προχωρημένα στάδια καρκίνου, είναι στενά συνδεδεμένο με
το υποστηρικτικό πλαίσιο κυρίως μέσω των οικογενειακών σχέσεων και δεσμών. Η ικανότητα, η διαθεσιμότητα και η προθυμία των φροντιστών αποτελούν παράγοντες που διευκολύνουν το έργο των επαγγελματιών υγείας που προσφέρουν την κατ’ οίκον φροντίδα (Μπελλάλη, Μηνασίδου, 2015). Μερικά από τα χαρακτηριστικά των φροντιστών που τους καθιστούν ανθεκτικούς, ώστε να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις των ασθενών είναι η σχέση που τον ενώνει με τον ασθενή και η εμπειρία που έχει αποκομίσει μέσα από την νόσο, ο θετικός τρόπος σκέψης και αντίληψης για τη ζωή, η αίσθηση του χιούμορ, και τέλος σημαντικό ρόλο παίζει η αναγνώριση της προσφοράς του από τον ίδιο τον ασθενή.
Μείζονος σημασίας είναι η καταγραφή και η ανάδειξη των αναγκών των φυσικών, ψυχικών, κοινωνικών και πρακτικών των φροντιστών, καθώς αρκετά συχνά παρατηρείται να παραμερίζουν τις προσωπικές τους ανάγκες, καθώς προτεραιότητα τους είναι η φροντίδα των ασθενών. Ο τρόπος με τον οποίο οι επαγγελματίες υγείας μπορούν να υποστηρίξουν επί του πρακτέος τους φροντιστές είναι να τους παρέχουν επαρκείς πληροφορίες και οδηγίες σχετικά με την κατ’ οίκον φροντίδα των ασθενών που αφορά θέματα ιατρονοσηλευτικής φύσεως. Για παράδειγμα, τη σωστή διαχείριση του πόνου, των φαρμάκων και ειδικότερα τις βραδινές ώρες για την ανακούφιση του πόνου, τον χειρισμό του ασθενούς προκειμένου να αποφευχθούν τραυματισμοί και κόπωση των φροντιστών.
Επιπλέον, υπάρχει η ανάγκη για έγκυρη καθοδήγηση σε πρακτικά, γραφειοκρατικά και κοινωνικά ζητήματα που αφορούν την περίθαλψη, τις νοσοκομειακές δομές και υπηρεσίες που μπορούν να απευθυνθούν. Με αυτό τον τρόπο εξοπλίζεται με πληροφόρηση ο φροντιστής που του επιτρέπει να έχει τον έλεγχο της κατάστασης και να αποφεύγεται το αίσθημα της ανικανότητας και του πανικού και οι άσκοπες μετακινήσεις εκτός της οικίας.
Η φροντίδα ενός ασθενούς έχει αντίκτυπο στον ελεύθερο χρόνο του φροντιστή και στη ροή της εργασίας του, στην οποία συχνά θα χρειάζεται να διαπραγματεύεται το ωράριο εργασίας του και την λήψη ειδικών αδειών. Σημαντικός είναι και ο αντίκτυπος στον οικονομικό προϋπολογισμό της οικογένειας, καθώς οι ανάγκες της κατ΄ οίκον φροντίδας είναι πιο δαπανηρές, με την αγορά εξειδικευμένου εξοπλισμού, την υιοθέτηση ειδικού διαιτολογίου, και την κάλυψη των συχνών μετακινήσεων από και προς τις νοσοκομειακές μονάδες.
Απαραίτητη είναι και η συστηματική ψυχολογική υποστήριξη των φροντιστών τόσο όσο είναι εν ζωή ο ασθενής, αλλά και σε πιθανή κατάσταση πένθους από εξειδικευμένους επαγγελματίες υγείας. Εφόσον, εξασφαλιστούν και καλυφθούν μερικές από αυτές τις ανάγκες ασθενών και των φροντιστών τους, μπορεί το υποστηρικτικό πλαίσιο να εκπαιδευτεί, να θωρακιστεί και να αντιμετωπίσει τις νέες συνθήκες που θα πρέπει να προσαρμόσουν στην καθημερινή τους ζωή.
Πηγή: Μπελλάλη, Θ., Μηνασίδου, Ε. «ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΤΗ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΥΓΕΙΑΣ». (2015) Ενότητα 46, Ο Ασθενής που Πεθαίνει και οι Φροντιστές του. Ενότητα 7 Νοσηλευτική Φροντίδα Ατόμων με Ειδικές Καταστάσεις. 777-779.
